Hipoterapia to nie tylko jazda konna

Koń to nie tylko niezastąpiony towarzysz spacerów na łonie natury czy niezawodny partner podczas uprawiania sportu. Konie współpracują z fizjoterapeutami, specjalistami od rehabilitacji, psychologami i neuropsychologami, tak aby pomóc pacjentom w każdym wieku z różnymi problemami. Zwierzęta są specjalistami od blokad emocjonalnych i relacyjnych, takich jak nadmierna nieśmiałość, czy poważna niepełnosprawność fizyczna. 

 

Hipoterapia w historii 

Wykorzystanie koni do celów medycznych sięga czasów starożytnej Grecji. Hipokrates z Kos,  ojciec medycyny i autor słynnej przysięgi lekarskiej, swoją praktykę rozpoczął już w 400 r. p.n.e., zalecając jazdę konną jako sposób na pokonanie niepokoju i bezsenności. Jednak dopiero od drugiej połowy XX wieku koń zaczął być wykorzystywany w Anglii, Francji i Skandynawii przy pierwszych projektach rehabilitacyjnych dla dzieci i dorosłych z zaburzeniami motorycznymi. 

Za narodziny hipoterapii, uznaje się  rok 1952, wówczas duńska zawodniczka Lis Härtel zdobyła  srebrny medal w ujeżdżeniu na olimpiadzie w Helsinkach. Był to również pierwszy raz, odkąd kobiety mogły startować tuż obok mężczyzn w jeździectwie. Amazonka zmagała się z chorobą  Heinego-Medina (znana również jako ostre nagminne porażenie dziecięce, wirusowe zapalenie  rogów przednich rdzenia kręgowego). Lis Hartel zachorowała na tę chorobę w 1944 roku, podczas  II wojny światowej. Miała 23 lata i była w ciąży z drugim dzieckiem. Po trzech latach rehabilitacji  (i urodzeniu zdrowej córeczki) udało jej się odzyskać część sprawności ruchowej, jednakże straciła władzę w nogach od kolana w dół. Niedługo potem zaczęła znowu jeździć, tym razem jednak potrzebowała pomocy przy wsiadaniu i zsiadaniu. 

W Polsce hipoterapia zaczęła się pojawiać w 1985 roku, w Swoszowicach. Grupa krakowskich lekarzy rozpoczęła organizowanie pierwszych turnusów hipoterapeutycznych dla dzieci i młodzieży. Dwa lata później odbył się pierwszy kurs rehabilitacyjny stosujący jazdę konną dla dzieci, dotkniętych porażeniem mózgowym dziecięcym.

W 1991 roku, w Krakowie powstaje „Hipoterapia Fundacja Na Rzecz Rozwoju Rehabilitacji  Konnej Dzieci Niepełnosprawnych”. Rok później, w dniach 3-4 czerwca, zorganizowano pierwszą Ogólnopolską Konferencja, pod hasłem „Hipoterapia – teoria, praktyka, możliwości”. W drugim dniu spotkania zdecydowano powołać PTHip (Polskie Towarzystwo Hipoterapeutyczne).  

 

Główne korzyści 

Hipoterapia, podobnie jak inne formy terapii z udziałem zwierząt domowych, może być wykorzystywana, aby: 

• zapewnić większą empatię; 
• zapewnić lepsze umiejętności z zakresu życia społecznego; 
• dostarczyć większą predyspozycję do otwarcia się na innych; 
• poprawić zdolności motoryczne; 
• poprawić warunki równowagi fizycznej; 
• zwiększyć interakcje werbalne między członkami grupy; 
• poprawić umiejętności koncentracji uwagi;
• poprawić samoocenę; 
• zmniejszyć niepokój; 
• zmniejszyć poczucie samotności; 
• doskonalić słownictwo i umiejętność czytania; 
• promować naukę; 
• wspomóc pamięć krótkotrwałą/długotrwałą; 
• wzbudzić poczucie odpowiedzialności oraz uświadomić znaczenie troski o inne żywe istoty; • zachęcić do przestrzegania zasad; 
• stymulować chęć zaangażowania się w działania grupowe. 

Obecnie hipoterapia stosowana jest nie tylko w klasycznych patologiach dziecięcego porażenia  mózgowego, autyzmu czy zespołu Downa, ale również w patologiach nabytych w wyniku urazów  związanych z wypadkami drogowymi i przy pracy.  

Hipoterapia skierowana jest również do osób, które mogą cierpieć na stan dezorientacji związany z  chorobami, takimi jak choroba Alzheimera, demencja, ALS, udar mózgu, depresja czy schizofrenia. Prowadzone są również interwencje dla osób z uogólnionymi zaburzeniami  rozwojowymi, a następnie z zaburzeniami, które wpływają na sferę relacyjną i umiejętności  komunikacyjne, takimi jak zespół Aspergera, zespół Retta, alkoholowy zespół płodowy, zespół  nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), a także z zaburzeniami  powodującymi deficyty ruchowe, w szczególności z chorobą Parkinsona, rozszczepem  kręgosłupa, dystrofią mięśniową czy urazami mózgu lub rdzenia kręgowego. 

Wreszcie, nie mniej ważna, hipoterapia jest przydatna w łagodzeniu problemów związanych z  podeszłym wiekiem, w przypadku osób nieuleczalnie chorych, osób z obniżoną odpornością, a także osób z chorobami psychicznymi. 

 

 Przeczytaj także: Psy terapeutyczne i ich korzyści dla ludzi

 

Pet therapy i interwencje wspomagane z udziałem zwierząt 

Hipoterapia, choć odnosi się do bardziej konkretnej dziedziny fizjoterapii, często dotyczy wszystkich  form terapii z udziałem koni. Mnogość tych działań określana jest jako Equine-Assisted Activities  and Therapy (EAAT). Różne terapie, które obejmują interakcje z końmi i innymi zwierzętami z  rodziny koniowatych, są stosowane w przypadku osób, które nie mają specjalnych potrzeb, a także do osób o specjalnych potrzebach (w tym osób z problemami fizycznymi, poznawczymi i  emocjonalnymi). Terminologia w tej dziedzinie nie jest ustandaryzowana, a brak jasnych definicji i wspólnej terminologii stwarza problemy w przeglądaniu literatury medycznej. W tych ramach najpowszechniejsze terapie i terminologia stosowana, potrzebna do ich opisu to: 

• Terapeutyczna jazda konna - wykorzystuje zespół terapeutyczny, zwykle składający się z  certyfikowanego instruktora jazdy konnej, dwóch lub więcej wolontariuszy i konia, aby  pomóc osobie jeździć konno i pracować z nim na ziemi. To lecznicza gimnastyka, w której  pacjent wykonuje ćwiczenia na koniu. Inaczej zwana także jako „fizioterapia na koniu”. 

 

• Hipoterapia angażuje terapeutę zajęciowego, fizjoterapeutę lub logopedę, którzy pracują z  klientem i koniem. Różne ruchy konia stanowią wyzwanie dla klienta, w celu uzyskania  różnych reakcji posturalnych. To koń wpływa na pacjenta, pacjent nie kontroluje konia. Inaczej znana jako  „terapia ruchem konia”. 

 

• Uczenie się z wykorzystaniem koni (Equine-assisted Learning, EAL) jest opisywane jako  „podejście oparte na uczeniu się przez doświadczenie, które promuje rozwój umiejętności  życiowych poprzez zajęcia z wykorzystaniem koni". 

 

• Psychoterapia z udziałem koni (Equine-assisted psychotherapy, EAP) nie musi obejmować jazdy konnej, natomiast może obejmować pielęgnację, karmienie i ćwiczenia na ziemi. Specjaliści od zdrowia psychicznego pracują w sposób w sposób doświadczalny, tak aby podczas przetwarzania i omawiania własnych uczuć, zachowań i wzorców, pomóc pacjentom dowiedzieć się jak najwięcej o sobie i  innych. Celem terapii jest pomoc  klientowi w sposób społeczny, emocjonalny, poznawczy lub behawioralny. Inne terminy określające psychoterapię z udziałem koni to: Psychoterapia wspierana przez konie (Equine facilitated psychotherapy EFP), terapia z udziałem koni (equine-assisted therapy EAT),  Zdrowie wspomagane przez konie (Equine Facilitated Wellness EFW), Doradztwo z  wykorzystaniem koni (Equine Facilitated Counselling EFC) oraz Zdrowie psychiczne  wspomagane przez konie (Equine Facilitated Mental Health EFMH). 

 

•  Interaktywna woltyżerka - polega na wykonywaniu ćwiczeń w środowisku  terapeutycznym. Terapia ta wskazana jest dla osób z problemami emocjonalnymi, psychicznymi oraz z  upośledzeniem umysłowym. Terapia odbywa się zgodnie z zaleceniami psychologa,  psychoterapeuty, obejmuje zajęcia zarówno na koniu, jak i przy koniu. 

 

• Powożenie terapeutyczne - polega na sterowaniu koniem podczas jazdy z pozycji siedzenia w powozie lub za pomocą wózka inwalidzkiego w powozie przystosowanym do przewozu wózka.  

 

• Zajęcia wspomagane przez konie (Equine-Assisted Activities EAA) obejmuje wszystkie  powyższe rodzaje działalności wraz z pielęgnacją koni, zarządzaniem stajnią, pokazy, parady i demonstracje. 

 

 

Dobór konia, tak samo, jak i z innymi zwierzętami, którymi posługujemy się w terapii, jest staranne i zawsze pod kątem pożądanych cech (głównie cech charakteru): musi on być łagodny, posłuszny, w  odpowiednim wieku i budowie. Raczej nie będziemy używać koni dość młodych, a wybierzemy  konie starsze, które już mają doświadczenie lub ich kariera zawodowa już się zakończyła.  W Polsce najbardziej popularna i wykorzystywana rasa to domowy koń huculski. Jego przodkiem  był dziki koń gatunku tarpan. Konie huculskie są cierpliwe, spokojne i inteligentne. Koń powinien być również dobrany do jeźdźca, jego wzrostu oraz potrzeb rehabilitacyjnych. 

 

Siodło jak łono 

Dlaczego koń szczyci się tymi zaletami, do tego stopnia, że konkuruje z psem o miano najlepszego przyjaciela człowieka? Powszechnie wiadomo, że konie są w stanie przekazywać i  stymulować emocje. Mają silne powołanie społeczne i każdy, kto trzymał wodze wie, że konie są  niezwykle wrażliwe na bodźce. Zwierzę to nie jest motocyklem. Jazda konna oznacza harmonię z innym stworzeniem, co bardzo przydaje się poza stajnią. Oprócz interakcji ze zwierzęciem wydaje się, że kołysanie w siodle również odgrywa rolę, przywołując przyjemne doznania z łona matki i wczesnego dzieciństwa, kiedy to człowiek był kołysany. Wreszcie, jazda konna oznacza obcowanie z naturą, doświadczenie, które jest potężnym środkiem antystresowym.

 

 

Przeczytaj także: Krótki wywiad o naszej wolontariuszce