Jak wygląda życie u osób z autyzmem?
Autyzm jest zaburzeniem rozwoju o podłożu neurologicznym. Przypadłość objawia się najczęściej w wieku dziecięcym i trwa do końca życia, jednak właściwa terapia może poprawić sposób funkcjonowania. Osoby z autyzmem miewają problemy z interakcjami społecznymi, komunikacją międzyludzką oraz zachowaniami stereotypowymi. Zaburzenie ma charakter indywidualny, co oznacza, że u każdej osoby objawia się innym nasileniem, dlatego często używany jest termin ,,spektrum autyzmu’’, aby podkreślić jego unikalny profil. Autyzm nie oznacza niepełnosprawności intelektualnej, może ona występować u niektórych osób, jednak nie jest integralną cechą.
Badania nad autyzmem zaczęto przeprowadzać w latach czterdziestych XX wieku, to pediatra Leo Kanner po raz pierwszy użył słowa autyzm. Zwrócił on uwagę na szereg zachowań u dzieci, które nie pasują do zdiagnozowanych u nich chorób psychicznych. W początkowych próbach definiowania i rozpoznawania autyzmu często mylono go ze schizofrenią, Kanner rozdzielił te dwa pojęcia i wykazał różnice między nimi. Od lat czterdziestych badania nad tym zaburzeniem są ciągle poszerzane, postępuje nie tylko wiedza na ten temat, ale także podejście do osób z autyzmem i terminologia.
Jakie są przyczyny autyzmu?
Na początku badań nad autyzmem jego przyczyn upatrywano w otoczeniu dziecka lub zachowaniach rodziców. Badacz Carl Delacato zauważył, że zachowanie dzieci z autyzmem może mieć podłoże neurologiczne. Współczesne badania pokazują, że zaburzenia ze spektrum autyzmu mogą wynikać z przyczyn genetycznych i jest to najbardziej uzasadniona w badaniach teoria, jednak rozważania nad ustaleniem przyczyn cały czas trwają.
Jakie są objawy autyzmu?
Objawy autyzmu można zaobserwować u dzieci już w pierwszych miesiącach ich życia, jednak występuje on również u młodzieży i dorosłych. Autyzm diagnozuje się u około 1 na 100 osób. Warto poznać sposób funkcjonowania osoby ze spektrum autyzmu, aby relacje z nią odbywały się na jak najlepszym poziomie.
Objawy autyzmu określa tzw. ,,triada autystyczna’’, termin ten został wprowadzony przez badaczki dr Lornę Wing i dr Judith Gould. Obszary zaburzeń, które są wspólne dla osób z autyzmem to:
- Problemy w relacjach społecznych i interakcjach międzyludzkich - osoby z autyzmem mają kłopot z rozpoznaniem norm i zasad komunikacyjnych między ludźmi. Osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć trudności z nawiązaniem kontaktu. Ich nastawienie często może być odbierane jako lekceważące. Przeważnie problemem jest nawiązanie i podtrzymanie kontaktu wzrokowego. Osoby z autyzmem nie lubią być także dotykane.
- Zaburzenia komunikacyjne - mogą one dotyczyć zarówno mowy werbalnej, jak i niewerbalnej, część osób może w ogóle nie mówić lub zasób słów jest w dużej mierze ograniczony. Osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć problemy z dostosowaniem tonu głosu lub mimiki do sytuacji. Często rozumieją powiedzenia, metafory czy sarkazm w sposób dosłowny.
- Stereotypowe, powtarzalne zachowania - wiele osób z autyzmem lubi rutynę i schematyczne działania. Niepokoją się, gdy ich rytm zostaje zaburzony. Niejednokrotnie ich zainteresowania skupione są na jednej dziedzinie, co powoduje, że spędzają sporo czasu na zgłębianiu jej. Osoby ze spektrum autyzmu mogą wykonywać powtarzalne ruchy, takie jak kołysanie się w przód i tył czy machanie rękami.
Oprócz wspomnianych objawów mogą wystąpić także inne wzorce zachowań np. wrażliwość na światło, hałas czy zapach, drażliwość względem niektórych materiałów, tekstur (osoby ze spektrum autyzmu mogą denerwować niektóre rodzaje ubrań czy wszyte metki). U osób ze spektrum autyzmu może występować np: tylko część przedstawionych cech lub wiele z nich. Wszystko uzależnione jest od stopnia w jakim autyzm występuje.
Przeczytaj także: Aromaterapia - czyli medycyna naturalna
Autyzm a zespół Aspergera
Zespół Aspergera (ZA) jest częścią spektrum autyzmu. Nie powoduje on problemów z rozwojem intelektualnym, jednak utrudnia nawiązywanie relacji z innymi. Osoby z ZA lubią rutynę i powtarzalne czynności, często w dużej mierze skupiają się na swoich pasjach lub określonej dziedzinie wiedzy. Osoby z ZA bywają uważane za ekscentryczne. Zespół Aspergera różni się od autyzm tym, że, nie objawia się problemami w rozwoju mowy oraz rozpoznawaniem zachowań. Postęp intelektualny odbywa się na prawidłowym poziomie.
Terapia dla osób z autyzmem
Wczesne zdiagnozowanie zaburzeń ze spektrum autyzmu pozwala wprowadzić odpowiednią terapię. Diagnoza najczęściej polega na obserwacji i rozmowie prowadzonymi przez specjalistów. Orzeczenie wydawane jest przez psychiatrę. Terapia oraz wspomaganie rozwoju jest dobierane do każdej osoby indywidualnie, według jej potrzeb.
We wspomaganie rozwoju dziecka z autyzmem mogą być zaangażowani przede wszystkim rodzice, a także psychologowie, pedagodzy, nauczyciele, logopedzi.
Terapia polega na usprawnieniu komunikacji osoby ze spektrum autyzmu z otoczeniem i osiągnięciu samodzielności. Na wczesnym etapie wspomagania rozwoju ćwiczy się umiejętności komunikacyjne, społeczne, wrażliwość sensoryczną oraz motywowanie rozwoju pasji i zainteresowań.
Praca i życie codzienne
Trudności z wykonywaniem codziennych czynności czy nawiązywaniem relacji, uzależnione jest od stopnia spektrum autyzmu. Każda osoba będzie zmagała się z indywidualnymi problemami. Można określić zespół podobnych trudności, które mogą towarzyszyć w codziennym życiu czy pracy, jednak nie muszą one występować u każdej osoby z autyzmem. Do każdego człowieka należy podchodzić indywidualnie. Osoby z autyzmem mogą być aktywne zawodowo i dobrze wykonywać powierzone im zadania.
Osoby ze spektrum autyzmu często mają trudności z podporządkowaniem się ogólnym normom społecznym. Nawiązywanie relacji międzyludzkich czy rozmowy może być dla nich wyzwaniem, podobnie jak praca w grupie czy dużym zespole. Przebywanie w hałaśliwych i mocno oświetlonych pomieszczeniach powoduje dyskomfort. Dużo lepiej czują się w spokojnej przestrzeni, gdzie mogą skupić się na wykonaniu pracy. Osoby z autyzmem nie odczuwają empatii w taki sam sposób. Mówią wprost o tym co widzą, co niekiedy może być odebrane jako nietakt. Może jednak okazać się atutem, gdy potrzebna jest szczera odpowiedź lub spojrzenie.
Osoby ze spektrum autyzmu lubią rutynę i schematyczność, dlatego mogą wykazać się w pracy, która dla innych jest nużąca. Standardowa praca zapewni im większe poczucie bezpieczeństwa i komfort. Pracownicy z takim zaburzeniem skupiają się na wykonaniu zleconego zadania z dużą dokładnością, zwłaszcza jeśli wchodzi ono w obszar ich zainteresowań.
Przeczytaj także: O czym i w jaki sposób rozmawiać z osobami starszymi?